Aydının Yunanlılar Tarafından İşgali Koçarlı’da Bağımsız Devlet İlanı

Aydın Mutasarrıfı Fevzi Bey izin sonrası bir daha geri dönmeyince yerine gelen Abdurrahman Bey şehrin ileri gelenleriyle bir araya gelerek bir toplantı yaptı. Toplantıda İzmirde yaşananların Aydın'da yaşanmasını engellemeleri gerektiğini belirtmiştir. Aydın'a yaklaşan Yunan kuvvetlerini sükûnetle karşılayacaklarını belirten bir heyet gitmişti. Bu hareketi yerli halk büyük bir üzüntüyle ve nefretle karşılamıştı. Nitekim 27 Mayıs 1919 Salı günü Aydın Yunan kuvvetleri tarafından işgal edilmiş ve hiçbir direnişle karşılaşmamıştır. Üstelik zamanın Aydın Belediye Başkanı Çakmarlı Emin Bey, evinin balkonuna büyük bir Yunan bayrağı asmıştır.

Yunanlılar geçtikleri yerlerde akla hayale gelmeyecek işkenceleri halka reva görüyordu.

Aydının, İncirliova'nın (Karapınar'ın), Ortaklar'ın, Söke'nin işgali ile buralardaki 10 bin civarında vatandaş Koçarlı'ya sığınmıştır. Koçarlı'nın o sırada 2-3 bin olan nüfusunun yarıya yakını Rumlar'dan oluşmaktaydı. Bu sığınanların bakımları ve bunlardan hasta olanların tedavilerinin sağlanması çok zordu. Bu şartlarda KOÇARLI'DA KURULAN KOMİTE NAHİYE MÜDÜRÜNÜN BAŞKANLIĞINDA MECLİS KURARAK BAĞIMSIZ DEVLET OLDUĞUNU İLAN etmiştir. Bu devlet Mustafa Kemal'e bağlılığını bildirmiş, asayişi temin etmiştir. İtalyanlarla saldırmazlık anlaşması imzalamış, para basmıştır. İtalyanlar Koçarlı'ya ilaç ve doktor göndermiş, kazaya girmemiştir. Bahsedilen bağımsız devlet zaferden sonra kendini fesh etmiştir.

Koçarlı'da bulunan Kara Durmuş Efe, Yörük Ali Efe ile çalışmıştır. Koçarlı Hükümeti halktan para toplayarak sığınmacıları beslemiş, Milli Teşkilata yardım etmiştir.

Fotoğraflar Kara Durmuş Efe ve onun Aydın Vali Konağı karşısında bulunan heykeli.

Çankırı Karatekin üniversitesi öğretim üyesi İlker Bayram'ın Karatekin Edebiyat Fakültesi Dergisinde çıkan "Milli Mücadelede Aydın'da Efelerin Rolü" yazısından faydalanılmıştır.

Tarihçesi

Ege'yi gezenler buranın pek çok medeniyete ev sahipliği yaptığını yakından bilirler. Denilebilir ki Ege; toprağı her karıştırdığınızda sizi farklı medeniyetlerin selâmıyla karşılar. Aydın iline bağlı Koçarlı ilçemiz de birçok kavmin uğrak yeri ve medeniyet beşiği olmuştur.

Tarihî açıdan bakıldığında Koçarlı'nın tarihi M.Ö. 3000 yıllarına kadar dayanmakta. Yörenin bilinen ilk sahipleri, M.Ö. 300 yıllarına kadar yaşadığı sanılan ve tarihçilerin oldukça ilgisini çeken 'Savaşçı Kadınlar Diyarı'olarak adlandıracağımız bugünkü Mersinbeleni Köyü'nün güneyindeki harabelerde yaşadığı tespit edilen Amyzonlar'dır. Bu dönemde bölge, Büyük İskender'in komutanlarından Antiyöküs idaresinde 150 yıl kadar kalmıştır. Daha sonra Roma İmparatorluğu'nun istila ettiği ve yönettiği bu güzelim topraklar 1260 yılında Anadolu Selçuklu Devleti'nin egemenliğinde ebedî kimliğine kavuşarak Türkleşmiştir. Anadolu Selçuklu Devleti'nin dağılmasından sonra bir süre Menteşeoğulları Beyliği'nin yönetiminde kalan Koçarlı ve civarı, Sultan Çelebi Mehmet tarafından Osmanlı topraklarına katılmıştır. Koçarlı adı işte bu noktadan sonra ortaya çıkar.

Koçarlı adı; bir rivayete göre Koçarlı'ya yerleşen kişilerin eski yerleşim yeri olan Kaçkar, Kaçkarlı'dan, diğer bir rivayete göre ise; göçebe oluşlarından dolayı 'Göçerler' kelimesinden gelmektedir.

Kanunî Sultan Süleyman, 1522 yılında Rodos Seferi'ne çıkarken ordusuyla Koçarlı dolaylarında konaklar. Bu sırada 250 çadırlık aşireti ile bölgede bulunan Türk Aşireti Reisi Mehmet Bey, Kanunî'nin ordusuna katılarak Rodos Seferi'ne gider. Sefer sırasında Mehmet Bey'e bir oğlu olduğu haberi gelir. Bu haber Kanunî Sultan Süleyman'a ulaştırılır. Padişah, bu haberin kendisine uğur getireceğine inanarak çocuğun adını Cihan koyar. Rodos alınır. Sefer dönüşü Sarıçay, Büyük Menderes ve Çine Çayı arasında kalan genişçe araziyi de Kanûnî, Mehmet Bey'e bağışlar. İlk tavsiye edilen ve yerleşilen yer, Koçarlı'ya 3 km. mesafedeki verimli ve sulak Sobuca'dır (eski adıyla Su Bucağı).1700'lü yıllarda Türkistan'dan gelen bir aşiret şimdiki Koçarlı'nın bulunduğu yere yerleşir. Bu göçten sonra Cihanoğulları da Koçarlı'ya yerleşerek 1763-1764 yıllarında bugün bile tarihe meydan okurcasına ayakta kalan ilçe merkezindeki Kule'yi inşa ederler.

Koçarlı'nın nüfusu bu tarihlerden sonra daha da artar. Yerli Rumlardan bir kısmı Koçarlı'ya yerleşir. 1837 yılında Sobuca'da kurulan pazar, Koçarlı'ya nakledilerek burada kurulmaya başlar. Yunanlıların 27 Mayıs 1919'da Aydın'ı işgali ile İtalyan denetiminde bulunan Koçarlı'ya Büyük Menderes nehrini aşarak göç edenlerin sayısı da oldukça fazladır. Türk Ordusu'nun zafer kazanmasından sonra İtalyanlar Koçarlı'yı terk ettiklerinde burası nüfusu oldukça fazlalaşmış bir yer olarak karşımıza çıkar.

Koçarlı, II. Meşrutiyet'e kadar (1908) köy olarak yönetilmiştir. Meşrutiyetten sonra, coğrafi konumu sebebi ile bucak haline getirilmiş, 1 Nisan1946 yılında ise ilçe olmuştur.

“YÖRÜK KARA DURMUŞ EFE”

“Orhaniyeli Yörük Kara Durmuş Efe, Kuvayı Milliye Efeleri içinde saygın bir zeybektir. Kara Durmuş Efe bu saygınlığını, Milli Mücadele günlerinde gösterdiği yüksek vatanseverlik ve zeybekliğinde gösterdiği yiğitlik ile kazanmıştır.

Aydın ili, Koçarlı ilçesine bağlı Orhaniye köyünden (mahallesinden) olan Kara Durmuş Efe, 1881 yılında Yörük çadırında doğmuştur. Yurdumuzun işgali üzerine, oğlu, yeğenleri ve arkadaşları ile birlikte efelenmiş ve işgale karşı direnişe geçmiştir.

Zaferden sonra Orhaniye’ye yerleşen Yörük Kara Durmuş Efe, sakin bir hayat yaşamıştır. 1945 yılında Efelerden Haber isimli kitabın yazarı Kemal Özkaynak, hayatta olan efeler ile röportajlar yaptığında Kara Durmuş Efe’yi de ziyaret etmiştir. Fakat ne yazık ki o günlerde ağır hastalanmış olan Kara Durmuş Efe röportaja katılamamıştır.

‘’Kara Durmuş, yaşayan zeybeklerin en yaşlısıdır. Mücadele günlerini anarsanız vücudundaki bütün ağrıları unutur, az sonra da gözleri yaşarır… Tanrım dizlerine can verse, vücuduna afiyet bağışlasa, bir er gibi sınırda beklemeye, savaşa girmeye hazırdır. Fakat şimdi o hasta yatağında hatıralarını nakledemeyecek derecede bitkin ve mecalsizdir. Kara Durmuş’u Yunan silahları yenemedi. İngiliz altınları pes dedirtemedi. Amma k…. dinli hastalık rahat bırakmıyor. Bana, ‘vekilim, kızanım Abdi Çavuş’tur. Mücadelemizi ondan dinleyiniz’ diyebildi.’’

Yörük Kara Durmuş Efe, Aydın’ın simgesi olan Aydın valilik konağı önündeki efe heykeline model olmuştur. İzmir-Aydın-Denizli karayolu üzerindeki zeybek-efe heykeli, Yörük Kara Durmuş Efe’nin verdiği zeybek heybeti pozu ile hazırlanmıştır…

Milli Mücadele’nin isimsiz kahramanlarından, Kuvayı Milliye Efesi Orhaniyeli Yörük Kara Durmuş Efe, 11 Ağustos 1953 yılında vefat etmiştir. Kuvayı Milliye’nin isimsiz kahramanı Yörük Kara Durmuş Efe’yi saygı ile yâd ediyor, kurtuluş günlerinde hatırlanmasını ümit ediyorum…”

YÖRÜK KARA DURMUŞ EFE

AYDIN Vali Konağı Önündeki Efe Heykelinin Öyküsü.

Aydın ili, Koçarlı ilçesine bağlı Orhaniye köyünden olan Kara Durmuş Efe, 1881 yılında Yörük çadırında doğmuştur. Yurdumuzun işgali üzerine, oğlu, yeğenleri ve arkadaşları ile birlikte efelenmiş ve işgale karşı direnişe geçmiştir.

Kuvayı Milliye adına savaşan Yörük Kara Durmuş Efe, Aydın bölgesinde Yunan karakollarına baskınlar düzenlemiş, diğer zeybek çeteleri ile birlikte işgale direnmiştir. Demirci Mehmet Efe ile Yörük Ali Efe müfrezelerine destek olmuştur. İşgalin en zorlu günlerinde Kara Durmuş Efe,   Kuvayı Milliye karşıtı olanlar ile de mücadele etmiştir…

Yörük Kara Durmuş Efe, Aydın’ın simgesi olan Aydın valilik konağı önündeki efe heykeline model olmuştur. İzmir-Aydın-Denizli karayolu üzerindeki zeybek-efe heykeli, Yörük Kara Durmuş Efe’nin verdiği zeybek heybeti pozu ile Heykeltıraş Hüseyin Can tarafından hazırlanmıştır. Hayırsever Osman Yozgatlı'nın maddi destekleri ile Tunçtan yapılan eserin döküm işleri. Nazilli'de Mehmet Uluyunçay atölyesinde yapılmıştır.

Milli Mücadele’nin isimsiz kahramanlarından, Kuvayı Milliye Efesi Orhaniyeli Yörük Kara Durmuş Efe, 11 Ağustos 1953 yılında vefat etmiştir.